Αρχαία λατομεία μαρμάρου: Από τον Υμηττό στον Παρθενώνα

Στον Υμηττό έχουν εντοπιστεί αρχαία λατομεία μαρμάρου.

Ένα μεγάλο μέρος από τα αρχαία λατομεία, από όπου έβγαινε το Υμήττειο μάρμαρο βρίσκονταν νότια από τον σημερινό οικισμό του Καρέα, πάνω από την σημερινή Ηλιούπολη. Κάποια από τα λατομεία αυτά χρησιμοποιούνται από τον 6ο αιώνα π.Χ. στην Ακρόπολη της Αθήνας για τα θεμέλια του αρχαίου ναού της Αθηνάς, δίπλα στο Ερεχθείο και για τον Παρθενώνα καθώς και στο Δίπυλο. (1)

Όπως αναφέρει ο G. R. Lepsius (Βλ. “Ελληνικές σπουδές Μαρμάρων”, 1890)

“… Ένα εύκολα αναγνωρίσιμο ασβεστολιθικό πέτρωμα από τα περίχωρα της Αθήνας, το οποίο παρείχε ένα έξοχο και πολύ στέρεο δομικό υλικό, εξορύσσονταν στην αρχαιότητα από το λατομείο βορείως του αγροκτήματος Καρά, που βρίσκονταν περίπου 3,5 χιλιόμετρα Ν.Α. της Ακρόπολης, στις κάτω πλαγιές του Υμηττού, είναι ένα ανοιχτόχρωμο, κάπως πορώδες ασβεστολιθικό πέτρωμα από την τριτογενή περίοδο, κατά τους κόκκινο ή ανοικτό κόκκινο, χρωματισμένους από ψήγματα σιδήρου… όμοιο με την ρωμαϊκή τραβερτίνη, είναι υπερβολικά “σκληρό” και με δομή σε μικρό βαθμό κρυσταλλική μέσα στην λεπτόκοκκη έως πυκνή μάζα του.

Αυτό το ασβεστολιθικό πέτρωμα πριονίζεται, από τους αρχαίους, κόβεται σε τετράγωνους λίθους και γυαλίζεται καλά. Όπως φαίνεται το χρησιμοποιούσαν μόνο λίγο καιρό στην Αθήνα:

Είδα αυτό το πέτρωμα από τον Καρά στο θεμέλιο και τις βαθμίδες της εξωτερικής περίστυλης αίθουσας του αρχαίου ναού της Αθηνάς δίπλα στο Ερεχθείο. Επίσης μου είπε ο Dr Dorpfeld ότι το πάνω μέρος της κρηπίδας (δηλ. ο στυλοβάτης) του Παρθενώνα επί Κίμωνα, χτίστηκε από το πέτρωμα από τον Καρά και μου έδειξε ένα τετράγωνο λίθο από τον Καρά από τις δομές του Κίμωνα, ο οποίος υπερκαλύφθηκε από τις μετέπειτα τοποθετημένες βαθμίδες από Πεντελικό μάρμαρο στη Ν.Δ. γωνία του Παρθενώνα επί Περικλέους.

Ασβεστολιθικό πέτρωμα από τον Καρά

Επίσης στο Δίπυλο βρήκα το ασβεστολιθικό πέτρωμα από τον Καρά να χρησιμοποιείται ως δομικό υλικό. Το θεμέλιο των τειχών που ανεγέρθηκαν από τον Θεμιστοκλή, αποτελούνταν από πολυγωνικούς ογκώδεις λίθους (μπλοκ) με καθαρά λαξευμένους αρμούς, από το μπλε – γκρίζο ασβεστολιθικό πέτρωμα του Λυκαβηττού.

Κατά την πρώτη κατασκευή των τειχών του Θεμιστοκλή στο Δίπυλο, χρησιμοποιήθηκαν ωραία λαξευμένοι τετράγωνοι λίθοι από το πέτρωμα του Καρά. Έτσι βλέπουμε αυτούς τους τετράγωνους λίθους από τον Καρά, μαζί με τους επίσης καλά και οξείς λαξευμένους στους αρμούς, τετράγωνους λίθους από ασβεστολιθικό πέτρωμα του Πειραιά, στον νότιο πύργο του Δίπυλου, σε αρκετές περιτοιχίσεις.

Στα κτίσματα της μετέπειτα εποχής πάνω στην Ακρόπολη ή στην πόλη των Αθηνών, φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκε πλέον αυτό το στέρεο ασβεστολιθικό πέτρωμα από τον Καρά: τα αρχαία θραύσματα (κοντά) στην περιοχή Καρά δεν έχουν και καμιά σπουδαίας σημασίας εξάπλωση, αν και τους κίτρινους διαβρωμένους, σχετικά ογκώδεις σωρούς τους, μπορεί να δει κανείς εύκολα με γυμνό μάτι από το ύψος της Ακρόπολης. Πρόσφατα, άρχισε πάλι, η εκμετάλλευση αυτού του σκληρού ασβεστόλιθου από τον Καρά….”

Μερικά λατομεία λειτούργησαν μέχρι τους Ρωμαϊκούς χρόνους (4ος αιώνας μ.Χ.). Το μάρμαρο του Υμηττού, χρώματος γκρίζου με φλέβες, εξάγονταν στην Ρώμη και χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, ο Λ. Κράσσος είχε διακοσμήσει το σπίτι του στην Ρώμη με κολόνες από Υμήττειο Μάρμαρο.

Πάνος Τότσικας, Αρχιτέκτονας, Ερευνητής Τοπικής Ιστορίας

(1). Βλ. «Εδώ κάποτε…Συμβολή στην ιστορία της Ηλιούπολης» εκδόσεις ΚΨΜ, 2005