Ο θάνατος του Θανάση Λώλα και το τέλος μιας εποχής

Ο Θανάσης Λώλας ήταν μια από τις πιο σημαντικές – ίσως η σημαντικότερη – προσωπικότητα της μεταπολεμικής περιόδου στην Ηλιούπολη. Κοινοτικός και Δημοτικός Σύμβουλος (1954, 1974), Αντιδήμαρχος , παρέμεινε πολιτικά ενεργός μέχρι τον θάνατό του (1986).

Το κείμενό μου που ακολουθεί, γραμμένο τον Οκτώβριο του 1986, ανασύρθηκε πρόσφατα από το αρχείο μου. Το παραθέτω εδώ με ελάχιστες συμπληρώσεις και τροποποιήσεις με στόχο την ανάδειξη της προσωπικότητας του Θανάση Λώλα και της εποχής της μετάβασης από την Κοινότητα στον Δήμο Ηλιούπολης. / Π.Τ- 1.7.2024

35  χρόνια ένας συνεχής αγώνας

Η παρουσία του Θανάση Λώλα για 35 περίπου χρόνια στη δημόσια ζωή της πόλης μας μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας συνεχής αγώνας για την διεκδίκηση και την κατοχύρωση των συμφερόντων του κοινωνικού συνόλου. Ένας συνεχής αγώνας ενάντια σε κάθε προσπάθεια που στόχευε στο προσωπικό όφελος κάποιων λίγων, ενάντια στην ατομική ιδιοποίηση του κοινωνικού πλούτου.

Ο Θανάσης Λώλας αγωνίστηκε, όπως ήταν φυσικό, από τα μετερίζια της Αριστεράς. Μιας Αριστεράς, που δεν συγκρίνεται με τις σημερινές εκδοχές της. Μιας Αριστεράς, που μπορεί να είχε ανεπάρκειες και να έκανε λάθη, αλλά την χαρακτήριζε μια άλλη ποιότητα, όχι βέβαια στις θεωρητικές και ιδεολογικές επεξεργασίες, αλλά στην καθημερινή πρακτική της, στους καθημερινούς της αγώνες.

Ανεξάρτητος και με κριτικό πνεύμα

Ο Θανάσης Λώλας ήταν αριστερός οργανωμένος στην ΕΔΑ και τότε η ΕΔΑ ήταν το πιο προωθημένο πολιτικά κόμμα της ελληνικής κοινωνίας. ‘Όμως δεν περίμενε τις αναλύσεις και τις επεξεργασίες της «ηγεσίας» για να μπορέσει να αρθρώσει τον δικό του πολιτικό λόγο, για να πάρει θέση στα τοπικά προβλήματα. Είχε ένα ανεξάρτητο και κριτικό πνεύμα που του επέτρεπε, ζώντας από κοντά στον κόσμο και γνωρίζοντας καλά τα προβλήματά του, να συλλαμβάνει τις διαθέσεις του και με τους κατάλληλους τρόπους να μετατρέπει τις διαθέσεις σε αγωνιστικές διεκδικήσεις, στα πλαίσια της γενικότερης πάλης για την αλλαγή της κοινωνίας.

Όπως ανέφερα στον επικήδειο λόγο που εκφώνησα στην κηδεία του στις 7 Οκτωβρίου 1986 (ως εκπρόσωπος της “Λαϊκής Δημοκρατικής Ενότητας”), «…Ο Θανάσης Λώλας αποτελεί μοναδικό παράδειγμα λαϊκού αγωνιστή που αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του για το καλό του τόπου του, για την αλλαγή και τον μετασχηματισμό της κοινωνίας. Ο θάνατος του Θανάση Λώλα αποτελεί ορόσημο για την ιστορία της Ηλιούπολης, που μπαίνει ήδη σε μια άλλη φάση…».

Δεν θα αναλύσω εδώ ποια φάση άφησε και σε ποια φάση μπαίνει η ιστορία της Ηλιούπολης. Νομίζω όμως ότι σύντομα θα πρέπει να το επιχειρήσουμε, πηγαίνοντας κόντρα σε εκείνες τις λογικές και πρακτικές που ενδιαφέρονται για τον πρόσκαιρο εντυπωσιασμό, για το άμεσο κομματικό κέρδος.

Ως ελάχιστο φόρο τιμής στον αξέχαστο μπάρμπα Θανάση, παραθέτω στη συνέχεια ένα απόσπασμα από δικό του κείμενο, «… ένα από τα ελάχιστα που περιέσωσε η κυρά Ασπασία, η γυναίκα μου, τα χρόνια της χούντας…», όπως μας είπε ο ίδιος σε μια μαγνητοφωνημένη δίωρη συζήτηση που είχαμε στις αρχές του 1985 (μεγάλο μέρος της οποίας δημοσιεύτηκε στο 2ο τεύχος του περιοδικού «Ακάλυπτος Χώρος»).

To απόσπασμα από το κείμενο αυτό, που δημοσιεύεται για πρώτη φορά, περιλαμβάνεται σε μια συνολική «Έκθεση δράσης» της Οργάνωσης ΕΔΑ Ηλιούπολης προς την ηγεσία του κόμματος. Έχει γραφτεί το 1956 και αναφέρεται επίσης στα χρόνια που προηγήθηκαν. Αν και είναι γραμμένο με την κομματική γλώσσα της εποχής εκείνης, που πολύ απέχει από τον γλαφυρό τρόπο ομιλίας του μπάρμπα Θανάση, πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο να το διαβάσει κανείς. Τόσο για τα πληροφοριακά στοιχεία που δίνει για την περίοδο αυτή της πόλης μας, όσο και για τον τρόπο που τα αντιμετώπιζε η τότε Οργάνωση της ΕΔΑ και ειδικότερα ο συγγραφέας της, ο αξέχαστος μπάρμπα Θανάσης Λώλας.

Ηλιούπολη 1956

«…Όμως τεράστια ακόμα προβάλουν τα ζητήματα της πόλης μας που οι ΕΔΑϊτες Κοινοτικοί Σύμβουλοι πρέπει να αντιμετωπίσουν α. Ο μισός πληθυσμός μας υδρεύεται με βυτιοφόρα αυτοκίνητα. β. Το 1/3 της Ηλιούπολης είναι βυθισμένο στο σκοτάδι χωρίς ηλεκτρικό φως. γ. Η συγκοινωνία είναι ανεπαρκής και οι δρόμοι σε πολύ άσχημη κατάσταση. δ. Τηλέφωνα δεν υπάρχουν για την εξυπηρέτηση των κατοίκων και ε. Η εκπαίδευσις βρίσκεται όχι σε καλή κατάσταση με την παντελή έλλειψη σχολικών κτιρίων και άλλων διδακτικών μέσων καθώς και την έλλειψη Γυμνασίου. Επίσης η έλλειψις Ταχυδρομείου είναι αρκετά αισθητή στην Ηλιούπολη…»

Πάνος Τότσικας, Ερευνητής Τοπικής Ιστορίας